An Esperantist Studies Latin

An Esperantist Studies Latin


(Esperanto version follows.)

Subject to the limits of human frailty, I endeavor to extend my knowledge to encompass all that is worthy. Learning Esperanto was in important way-point on this journey, and now has led me into a new realm, the study of Latin.

I began to study Esperanto in about 2001. The first year, I studied about 30 minutes or more everyday, and by the end of that year I was quite conversational. By the end of the third year I could speak quite smoothly. Any errors in communication that I made could be easily resolved by asking questions. I was at this time functionally fluent, although at that time, as today, I often made grammatical mistakes, did not have the broadest vocabulary possible, and could only read Esperanto at one-fourth the rate I read my native English. Since that time, I have not studied or progressed much, although happily my skills have not decayed either---I can demonstrably begin speaking Esperanto flowingly at a moment's notice. There is a difference between knowing somthing in the head, an ephemeral and surface sort of knowing, and knowing something in the heart, a deep and permanent sort of knowing. My knowledge of Esperanto, incomplete and imperfect as it may be, is "in the heart".

One of the things that I have always valued about Esperanto is its propaedeutic effect---the idea that learning one language, and Esperanto in particular, assists with learning other languages.

This year, I have started learning Latin: to test this hypothesis, as a mental exercise, to be able to fully understand how Latin evolved into Spanish, and to access directly some of the best minds of the last two millenia.

I have now studied Latin enough to confirm, in the heart, some common head-knowledge.

Latin is rich, irregular, complicated, and ten times more difficult than Esperanto. An investment in studying Latin may be equally or more rewarding than an investment in Esperanto to a particular student, but I can assert with perfect and personal confidence that Esperanto is a better choice as an international aŭilliary language.

However, I prefer to emphasize the synergy of studying both, rather than their relative merits. The vocabulary and grammar of Esperanto overlap with Latin to such an extent that I submit that it is useful to think of Esperanto as a simplification of Latin. I know that this is not true phylogenetically. Esperanto is not an outgrowth of Latin, except in so far as its creator was influenced by languages that have all been deeply influecned by Latin, and by his boyhood study. This is common knowledge, but until I begain to study Latin, I did not fully realize how much they have in common.

It feels as if the vocabulary is 80% the same, and, significantly, this includes even the shortest, most common words in Esperanto, such as the affixes and prepositions. They also share these grammatical features:

Grammatical marking of part-of-speech allows both languages to celebrate a freedom of word order that Esperanto poets and Roman orators put to good use.
Once an English speaker has internalized the accusative in Esperanto or Latin, he or she knows it in the other. This is a slight hurdle in Esperanto, and I suspect for many students of Latin this similarly takes some time. Having crossed this obstacle in Esperanto, it seems completely natural to me in Latin.
The ablative in Latin is very similar to the advanced use of adverbial participles in Esperanto.
The use of compounding prepositions before adverbs and nouns is similar in both languages, though far more regular in Esperanto.
Latin utilizes at least some of the word-building (agglutination) that is common to Esperanto, including the use of enclitics.
My study plan for Latin is similar to my previous study plan for Esperanto: to study about 30 minutes, but at least 15, every day. I am working through the popular Wheelock's Latin textbook. I conscientiously do all the exercises there and in the Workbook for Wheelock's Latin as I complete each chapter.

Critically, I also listen to Latinum, a huge collection of audio files in Latin. While exercising and in the few minutes between interruptions that come to my desk at work, I problably listen to Latinum about 45 minutes every day on average, though often passively, without giving it my full attention. Evan der Millner has given a wonderful gift to the world in creating Latinum. Given the large number of Esperanto radio broadcasts, there is much more audio material in Esperanto than in Latin, but I don't think anyone has taken the time to create and organize so useful an audio repository for learners as has magister der Millner.

Our work placing Esperanto works at Project Gutenberg may hopefully enjoy the success that has Latinum, a success which can be considered a justification of those of you who have worked to put audio books in Esperanto on the internet, such as the six availabe at LibriVox.

I have currently completed Chapter 7 (out of 40!) in Wheelock, after about six weeks of study. By way of comparison, I completed my first Esperanto textbook (Conroy) in 30 days.

Frankly, I love studying Latin. (Of course, I love studying everything---I seem to be happily addicted to learning, or, if you are uncharitable, the illusory trappings of learning.) So far this small study of Latin has taught me history, deepened my understanding of English, given me some appreciation of Latin poetry, and allowed me to look at a Latin text or motto and figure out its subject, if not its subtlety. I value these benefits highly.

I can pronounce, but not converse in, Latin today. After studying Esperanto for six weeks I could hold meaningful if faltering conversations, laugh at jokes in Esperanto, and terrify myself by rereading Don Harlow's translation into Esperanto of Lovecraft's little horrow gem, Pickman's Model.

Life is short and forces us to choose the order in which we we study our subjects, even if an optimist need never admit he or she is completely abandoing one. If you can pardon my anthropomorphism, languages, therefore, compete for the affection and attention of their students. Perhaps, for children of a certain age in a school curriculum, this competition is unavoidable, because they must, as a practical matter, decide with language to study first. But I prefer to think of the two languages as collaborators, rather than competitors. I hope this to be true of any two related subjects, but I am certain it is true of Latin and Esperanto. Learning Esperanto has given me confidence in my ability, and instigated in me a previously unfelt desire, to learn Latin. At the end of this year we will have one single isolated and subjective datum about the extent to which learning Esperanto first has made learning Latin easier.

* * *

(Angla versio de supre.)

Ĝis la limojn de la homa menso, mi penas enmensigi la tutaĵon de inda homa scio. Lernado de Esperanto estis grava vojmeza punkto apud mia pado, kaj nun kondukas min al nova fako, tiu de la Latian lingvo.

Mi ekstudis E-on proksimume en 2001. La unua jaro, mi studis dum 30 minutoj aŭ pli ĉiutage, kaj post tiu jaro mi kapablas konversi glate. Iujn mankojn, kiujn mi havas, mi povas plenigi per demandoj. Mi tiam estis funkciante flue, malgraŭ ke tiam, kiel nun, mi ofte fuŝis gramatikajn aferojn, ne havis tre vastan vortŝtokon, kaj povas legi per nur kvadrono de la rapideco per kiu mi legas mian denaskan lingvon, la anglan. Ekde tiam, mi ne studis aŭ progresis multe, tamen feliĉe mi ne malkapabliĝis---mi povas elmontri ekparoli la internacian lingvon glate je iu ajn momento. Estas diferenco inter scio de la kapo, kiu estas maldurema kaj surfacema, kaj ĝisoste scio de la koro, kiu estas profunda kaj ĉiamdaŭra. Mia scio de Esperanto, malperfekta kaj mal-vastega, estas ĝiskora.

Inter al benoj de Esperanto estas la propaedeŭtika efiko---la ideo ke studado de unu lingvo, kaj Esperanto precipe, helpas lernadon de aliaj lingvoj.

Ĉijare, mi ekstudis la latinan lingvon: por provi tiun hipotezion, por ekzerci la menson, por profunde kompreni la evoluon de latina al la hispanon, kaj por esti tuŝota rekte per iom da la plej bonaj mensaj de la lastaj du miljaroj.

Mi nun studis la latinan sufiĉe por konfirmi, ĝiskore, tion, kion oni ofte diras per kapo-scio.

La latita lingvo estas riĉa, malregulema, malsimpla, kaj dekoble pli malfacila ol Esperanto. Investo en studado de la latinan eble estas egvale aŭ pli valora ol investo en Esperanto por dependente de la studento, tamen mi asertas per persona kaj perfekto memfido ke Esperanto estas plibona elekto por internacia interkomunikado.

Malgraŭ tio, mi preferas emfazi la sinergion inter la du lingvo, ol iliajn konkursantajn meritojn. La vortŝtoko kaj gramatiko de la du intersektas sufiĉe ke oni povas pripensi E-on kiel simpla versio de la latinan. Mi scias ke ĉi tio ne veras filogeneze. Esperanto ne estas ido de la latinan, krom ke la lingvo de Romo influis la kreinton de E-on per la latinidaj lingvoj, kaj per lia rekta studado de ĝin kiam junulo. Ĉi tiu estas vaste konata, sed antaŭ mi ekstudas la latinan, mi ne plene komprenis kiom, tiom ili similas.

Ŝajnas ke la vortŝtoko estas 80% sama, kaj, tre grave, tiu inkludas la plej mallongajn kaj plej uzatajn vortojn de Esperanto, ekzemple la afiksoj kaj prepoziciojn. Ili ankaŭ samas gramatike:

Signado de tipo de vorto permesas ambaŭ ĝui liberon de vort-ordo ke poetaj de Esperanto kaj oratoroj romaj bone uzis.
Post parolanto de la angla bone komprenas la akuzativon en unu, ne devas lerni ĝin en la alio. Ŝajnis tute natura al mi en la latinan.
La ablativo en latino similas al la averba uzado de participioj en e-o.
Vortkonstruado per prepozicioj antaŭ adverboj kaj substantivoj similas en la du (krome, estas multe pli laŭ-regula en Esperanto.)
La latina uzas almenaŭ parton de la vortkonstruado kiu kutimas en Esperanto, inkluzive de la uzado de enklitikoj.
Mia plano por studado de la latina similas al mia antaŭa studado por Esperanto: mi intencas studi dum 30 minutoj, kaj almenaŭ dum 15, ĉiutage. Mi studas per la populara lernolibro Wheelock's Latin. Mi diligente faras ĉiujn de la ekzercoj en tiu kaj en la pratik-libro Workbook for Wheelock's Latin antaŭ mi finfinis ĉiujn ĉapitrojn.

Grave, mi ankaŭ aŭskultas al Latinum, grandega aro de audeblaj dosieroj en la latina. Dum mi kuradas kaj dum malmultaj minutoj inter interrompo ĉe mia dunga skribtablo, mi verŝajne aŭskultas al Latinum 45 minutoj ĉiutage, tamen ofte malaktive. Eva der Millner donacis mirinda donacon al la mondo pro krei Latinum-on. Pro grandega numero de radiaj elsendoj en Esperanto, estas pli da aŭskultebla materialo en Esperanto ol en la latina, tamen mi pensas ke neniu elspezis la tempon por krei kaj organizi kian utilan rimedaron por lernantoj, tian faris "magister" Evan Der Millner.

Nia laboro por enmeti Esperantajn tekstojn ĉe Projekto Gutenbergo espereble same sukcesos kiel Latinum, sukceso kia, tia valorigas laborantojn por havebligi aud-librojn en Esperanto interrete, ekzemple la ses ĉe LibriVox.

Mi nun studis ĝis ĉapitro 7 (el 40!) en Wheelock, post ses semajnoj de studo. Kompare de Esperanto, ĝi progresas malrapide: mi finis mian unuan tutan lernolibron de Esperanto (Conroj) en 30 tagoj.

Elkore, mi amas studi la latinan. (Ja vere, mi amas studi ĉion---verŝajne lernado maniuligas min, aŭ, se vi estas malĝentila, la iluzio kaj garnitaro de lernado fie allogas min.) Ĝis nun mia studeto de la latina lingvo instruis al mi historion, plibonigis mian komprenon de la angla, donis al mi estimon de poezio latina, kaj permesis min legi latinan tekston aŭ moton kaj elpensi la temon, se ne la tutan signifon. Mi ŝatas tiujn benojn.

Mi povas elparoli, sed ne konversi, per la latinan hodiaŭ. Ses semajne post ekstudi E-on mi povas konversi, tre fuŝeme, kun signifo, ridi pro ŝercoj en E-o, kaj timigi min per relegado de elangliĝo far Don Harlow de juveleto de hororo far Lovecraft, Pickman's Model.

Vivo estas mallonga kaj pelas nin elekti ordon per kiu ne studas niajn interesojn, eĉ se optimistulo neniam devas konfesi ke li aŭ ŝi ĉiame forlasis unu el ili. Bonvole pardonu mi pro antroformigo de lingvoj, tamen lingvoj, tial, konkursas por la atento kaj ŝato de siaj studentoj. Eble, por infanoj en lerneja kursaro, tia konkurso estas nepra, ĉar ili devas elekti kiun, tiun por studi. Tamen mi preferas pensi ke la du lingvoj estas kunlaborantoj, anstataŭ konkursantoj. Mi esperas ke ĉi tiu estas vera por iu ajn du similaj kampoj aŭ fakoj de studado, tamen mi certas ke estas vera por la latinan kaj la internacian lingvojn. Lernado de Esperanto donis al mi memfido pri mia kapablo, kaj instigis en mi antaŭe nekonata deziron, por lerni la latinan. Je la fino de la jaro ni havos unuopan, izolatan, kaj subjektivan dateneron pri kiom la antaŭa studado de Esperanto helpas la lernadon de la latina lingvo.

by Robert L. Read
Robert L. Read's blog Login or register to post comments
Comments
La Latina

Mi gratulas vin pro lernado de la latina. Ĝia komplekseco estas ja bonega ekzercado por la menso. Miaopinie, ĝi estas studinda ĉar ĝi estas parto grava de nia kultura heredaĵo.

Koincide, mi ĵus hieraŭ parolis al iu pri la latina kaj Esperanto. Mi jam ekstudis la latinan kiam hazarde mi trovis en librovendejo gramatikon de Esperanto. Ĝi aspektis al mi kvazaŭ modernigita latina. La fakto, ke mi rapide lernis Esperanton kaj baldaŭ uzis ĝin koresponde, donis al mi la plezuron sukcese lerni lingvon kaj animadis min studi aliajn lingvojn.

Estas kelkaj libroj en Esperanto pri la romia mondo. Inter ili, multe plaĉis al mi romanon "La Ŝtona Urbo" kaj mi nun eklegas libron "Morto de Artisto". Anna Löwenstein, miaopinie, vivige prezentas al ni la romian epokon.

Samideane,

Karlo